-
Start
-
woj.zach.-pomorskie
-
ciekawe miejsca
- TEREN BYŁEGO ZAKŁADU KÜCKENMÜHLER (1863-1940) w Szczecinie
TEREN BYŁEGO ZAKŁADU KÜCKENMÜHLER (1863-1940) w Szczecinie
Pośrodku ulicy Broniewskiego w Szczecinie stoi kościół św.Kazimierza a przed nim głaz dziękczynny dla Bernharda, człowieka, który w tej właśnie okolicy, w latach 1877-1909, tworzył Kückenmühler - niezwykłe zakłady opieki dla sierot i dzieci upośledzonych. Historia tego miejsca jest tu jeszcze widoczna, łatwo to zauważyć przechadzając się ulicami Broniewskiego lub Doktora Judyma.
Na terenie zakładów Kückenmühler, obecnie między ulicami Wszystkich Świętych, Chopina, Arkońską i Wiosny Ludów, znajdowało się około 75 budynków dla chorych, lekarzy i pełniących opiekę pielęgniarską i wychowawczą diakonis (sióstr ewangelickich). Był tu też cmentarz i kaplica. Zakłady miały własną rzeźnię, piekarnię, pralnię i kuchnię. Mając pod opieką 1400 osób w końcowym okresie działalności, zakłady Kückenmühler były samowystarczalne. Oprócz szkółek leśnych, uprawiania roli, ogrodnictwa prowadzono również hodowlę świń, bydła i drobiu. Produkty z własnych gospodarstw wiejskich były przeznaczone na potrzeby Kückenmühler oraz na sprzedaż. Zakłady Kückenmühler istniały 77 lat.
mostek nad Warszewcem
Na terenie zakładów Kückenmühler, obecnie między ulicami Wszystkich Świętych, Chopina, Arkońską i Wiosny Ludów, znajdowało się około 75 budynków dla chorych, lekarzy i pełniących opiekę pielęgniarską i wychowawczą diakonis (sióstr ewangelickich). Był tu też cmentarz i kaplica. Zakłady miały własną rzeźnię, piekarnię, pralnię i kuchnię. Mając pod opieką 1400 osób w końcowym okresie działalności, zakłady Kückenmühler były samowystarczalne. Oprócz szkółek leśnych, uprawiania roli, ogrodnictwa prowadzono również hodowlę świń, bydła i drobiu. Produkty z własnych gospodarstw wiejskich były przeznaczone na potrzeby Kückenmühler oraz na sprzedaż. Zakłady Kückenmühler istniały 77 lat.
Plan z 1910 roku z zaznaczonymi zabudowaniami Kückenmühler.
Na żółto zaznaczona jest ulica Chopina (Wussower Str.),
na pomarańczowo - ul.Broniewskiego,
na czerwono Arkońska ( Eckerberger Str.)
na pomarańczowo - ul.Broniewskiego,
na czerwono Arkońska ( Eckerberger Str.)
Fundator i inicjator budowy ośrodka dla dzieci upośledzonych Kückenmühler Anstalten Gustaw Jahn (1818-1888) był interesującym człowiekiem. Podobnie jak jego ojciec zajmował się garbarstwem (białoskórnictwo). Urodził się w Sandersleben, w latach 1848-1852 został burmistrzem tego miasta, a później burmistrzem Dessau. Był nie tylko urzędnikiem, ale również znanym poetą, pedagogiem i wychowawcą oraz wielkim działaczem ruchu ewangelickiego Innere Mission (potężny ruch laicki w łonie kościoła ewangelickiego, powstały w Prusach po Wiośnie Ludów 1848). W 1858 roku został dyrektorem Zakładów Wychowawczych Züllchower Anstalten w Szczecinie, obecnie Żelechowo. Zakłady istniały już od 1831 roku i Gustaw Jahn w ciągu 30 lat pracy doprowadził do ich rozwoju, wybudował kościół Lutra. Wprowadził wiele nowych form wychowawczych dla dzieci-różnego rodzaju warsztaty, ogrodnictwo (zakłady słynęły z uprawy kwiatów, wydawano ich katalogi). W 1862 Gustaw Jahn zakupił za 8000 talarów (według innych źródeł za 16000 talarów) parcelę młyna „Kückenmühler” w Lesie Arkońskim. W dniu 7.03. 1863 roku wmurowano kamień węgielny i już 14.10.1863 roku oddano do użytku dwa budynki ośrodka dla 100 upośledzonych dzieci. Społecznie wiele czasu poświęcał biednym i pokrzywdzonym ludziom. Zmarł w Szczecinie w 1888 roku.
Kückenmühler
Kückenmühler
Historia Kückenmühler
1863-1871 - pierwszym lekarzem naczelnym był dr Emil Crüger;
1877 - zakład obejmuje pastor Wilhelm Bernhard;
1881 - wybudowano trzeci dom dla wychowanków;
1882 - powstaje siedem budynków dla epileptyków nazwanych Tabor;
1883 - powstaje dom diakonis połączony ze szkołą. Zatrudniono 7 sióstr - diakonis;
dom diakonis
były dom diakonis, fot.2008
1887 - było już zatrudnionych 37 sióstr - diakonis;
do1888 lekarzem naczelnym był dr Sauerhering i dr Krüger;
1888-1889 z inicjatywy Wilhelm Bernharda wybudowano kościół św.Kazimierza (heilige Casimir) w stylu neogotyckim, mający 370 miejsc siedzących. Został odnowiony w 1932 i zaopatrzony w nowe organy;
do 1900 lekarzem naczelnym był dr Otto Schliep;
1904 - wybudowano nową 10-klasową szkołę zatrudniającą 12 nauczycieli;
1908-1909 - wybudowano Magdalenenstifts - dla trudnych do wychowania dziewcząt - zakład zbudowano około 300 metrów na północny-wschód od kościoła św. Kazimierza. Do dnia dzisiejszego zachował się tylko główny budynek (obecnie ulica Łabędzia 4 - Pogotowie opiekuńcze im. K. Maciejewicza);
kaplica Kückenmühler
kaplica, fot.2008
do 1909 roku wybudowano szpital dla mężczyzn i szpital dla kobiet, budynek laboratorium, kuchnię na 1000 osób, pralnie z kominem o wysokości 25 metrów oraz różnego rodzaje warsztaty: kowalskie, koszykarskie, szewskie, szczotkarskie. Wybudowano również budynki dla obsługi zakładów, dla lekarzy, pastorów i dla gości zakładów. Zakupiono 4 majątki 1. Wzgórze Sobótki – Wilhemshöhe, 2. Leśno Górne - Güter Hohenleese, 3. Sierakowo – Charlottenhof, 4. Achterberg Geflügelhof Achterberg - w rejonie Warszewa, Achterbergstrr (ul. ks .J. Dzierżonia) i przez to posiadłości Kückenmühler powiększyły się z 122 ha do 197 ha;
1911 roku - wprowadzono elektryczność;
Kückenmühler
okolice ul.Doktora Judyma, fot.2008
1914-1918 - zakłady pełniły rolę szpitala wojskowego. 35 lekarzy i diakonis było na froncie (10 osób z nich zginęło na polu walki);
1928 - wybudowano seminarium dla pastorów;
do 1930 lekarzem naczelnym był dr Hubert Schnitzer;
od 1933 roku, po dojściu A. Hitlera do władzy, rozpoczęły się polityczne naciski na "Kückenmühler". Dyrektor Zakładów pastor August Stein nie wyrażał zgody na eutanazję, mając pod opieką 1400 chorych;
w 1935 roku aresztowano jednego z pastorów - A. Lukaita za sprzeciwianie się sterylizacji osób psychicznie chorych i ingerencji władz politycznych w sprawy Zakładów;
do 1936 lekarzem naczelnym był dr Erich Wegener. Potem kadra lekarska została wymieniona, posłuszna nowym władzom. W tym czasie zatrudnionych było 154 siostry - diakonisę;
do 1937 Zakłady miały stały kontakt z kliniką psychiatryczną w Greifswaldzie;
28 sierpnia 1938 uroczyście obchodzono 75-lecie zakładów;
w 1939 roku rozpoczęto wywożenie chorych;
do 1940 lekarzem naczelnym był dr Erich Hess. 24 kwietnia 1940 naczelnik policji zabronił przyjmowania nowych pacjentów i zażądał wydalenia 800 podopiecznych w ciągu 3 miesięcy, niepewny był też los pozostałych 600 chorych. Uzasadniał to tym, że rozwój miasta wymaga zaplecza mieszkaniowego a bezpieczeństwo mieszkańców nie może być zagrożone przez psychicznie chorych, dla upośledzonych i psychicznie chorych nie było miejsca w nazistowskim państwie. Nie pomogły żadne protesty kościoła ewangelickiego, kuratorium, Zakładów ani działaczy organizacji Innere Mission. Chorych wywożono do zakładów psychiatrycznych w Kościanie i do Obrzyc (obecnie dzielnica Międzyrzecza) w celu ich eksterminacji. 4 grudnia 1940 roku Zakłady Kückenmühler zostały rozwiązane. Miejsca podopiecznych zajęli żołnierze Waffen-SS, najpierw 200 osób w maju 1940 roku, docelowo 1800 żołnierzy. Mieli tu swój szpital, przebywali na terenie "Kückenmühler" do końca wojny.
Kückenmühler fot. z przełomu wieków
Komentarze