Szczecin - Pomnik Przyrody - Głaz Bernharda (Niemierzyński)

W Szczecinie jednym z 28 pomników przyrody po lewej stronie Odry (dane z 2023) jest głaz narzutowy z granitognejsu szarego. Ma 315 cm wysokości i 730 cm w obwodzie. Został postawiony ponad 100 lat temu przed kościołem św. Kazimierza przy ul. Broniewskiego jako głaz pamiątkowy dla pastora Wilhelma Berharda.

Głaz Bernharda - pomnik przyrody, fot. 12.08.2023, SNW

Głaz Bernharda - pomnik przyrody, fot. 2008, SNW

Na głazie widnieje napis: "Direktor Pastor D. Wilhelm" ... (nazwisko pastora wymazane) i data "1877-1909". Odpowiedź na pytanie komu został poświęcony znaleźliśmy w archiwach Książnicy Szczecińskiej i bibliotece Muzeum Narodowego. Był to Wilhelm Bernhard, dyrektor (w latach 1877-1909) Zakładów dla dzieci upośledzonych „Kückenmühler” w Szczecinie. Dzięki temu, że pastor Bernhard wykonał tu ogromną pracę na rzecz chorych dzieci postawiono mu po śmierci (w 1909 roku) głaz pamiątkowy, który po ponad 100 latach, cieszy oko jako ponad 3 metrowy pomnik przyrody.

Napis wyryty na Głazie Bernharda, fot. 2008, SNW

Budynki byłego zakładu 'Kückenmühler', fot. 2008, SNW

Wilhelm Bernhard urodził się 5 października 1843 w Kamieniu Pomorskim. Po ukończeniu studiów teologicznych został pastorem w Trzebieszewie (powiat Kamień Pomorski), a w 1872 roku kapelanem pomocniczym w więzieniu w Nowogardzie. W dniu Święta Reformacji - 31.10.1877 roku powierzono mu obowiązki kierownictwa ośrodka „Kückenmühler” w Szczecinie. Fundatorem tego ośrodka był Gustaw Jahn (1818-1888), który w 1862 roku zakupił za 8000 talarów parcelę młyna „Kückenmühler” w Lesie Arkońskim. W dniu 14.10.1863 roku oddano do użytku dwa budynki ośrodka dla 100 upośledzonych dzieci. Funkcje kierowników ośrodka pełnili pastorowie Friedrich Barthold (do 1869) i Otto Heise (do 1876) oraz Wilhelm Bernhard w latach 1877-1909. Młody, energiczny pastor Wilhelm Bernhard przystąpił do rozbudowy zakładów opiekuńczych, i tak w 1881 wybudowano trzeci dom dla wychowanków, w 1882 dom dla epileptyków, w 1883 dom diakonis. W latach 1888-1889 z jego inicjatywy wybudowano kościół św. Kazimierza (heilige Casimir).

Kościół św. Kazimierza, fot. 2008, SNW

W następnych latach powstawały kolejne obiekty dzięki dobrowolnym datkom w ramach działań fundacji ewangelickiej. Wybudowano szkołę, salę gimnastyczną, laboratorium, kaplicę cmentarną, dwa domy starców, pralnię z kominem o wysokości 25 m., kuchnię dla 1000 osób, budynki warsztatów, stajnię. W pierwszym rzędzie starano się nauczyć dzieci podstawowych zasad liczenia, pisania, czytania, dla mniej zdolnych była klasa wstępna, korygowano też wady wymowy. Wychowankowie ośrodka mieli zajęcia praktyczne w gospodarstwie rolnym, w wielu gospodarstwach ogrodniczych (słynęli z uprawy szparagów), w szkółce leśnej. Uprawy te obejmowały ponad 300 mórg ziemi. Dzieci uczono również w warsztatach koszykarskich, szewskich, szczotkarskich, kowalskich. W końcu XIX wieku liczba dzieci wynosiła 1100, opiekowało się nimi 4 lekarzy, i siostry ewangelickie (diakonise).

Wilhelm Bernhard podczas 32 lat pracy dokonał wielkiej rozbudowy zakładów „Kückenmühler”. W 1877 roku przejął 2 budynki a pod koniec swego życia pozostawił 75 budynków. Wybudowane wtedy domy były w znacznej części nowoczesne, z centralnym ogrzewaniem i ciepłą wodą. W jednym z budynków mieściło się seminarium dla pastorów, w którym urzędowała najwyższa rada kościelna. W 1908 roku uniwersytet w Greifswaldzie w uznaniu zasług mianował Wilhelma Bernharda doktorem honorowym. Kiedy zmarł 26 maja 1909 roku pozostawił w żałobie 1400 pensjonariuszy ośrodka i jego pracowników, został pochowany na pobliskim cmentarzu. Pamięć Wilhelma Bernharda uczczono stawiając kamień dziękczynny przed kościołem oraz nazywając jego imieniem jedną z pobliskich ulic Bernhardstr. (ul. Wszystkich Świętych).

Przez lata był nazywany Głazem Niemierzyńskim, obecnie (2023) pod głazem umieszczona jest tabliczka przywracająca pamięć pastora BERNHARDA. Może kiedyś uda się ponownie umieścić na głazie jego nazwisko, wszak dla niego głaz został postawiony. Inskrypcja z jego nazwiskiem została zniszczona, ale wymazywanie/zamazywanie nazwiska nie spowoduje, że ktoś całkiem zniknie z historii.

W Szczecinie, po lewej stronie Odry jest 28 pomników przyrody (dane z 2023) i 3 z nich znajdują się na terenie byłych zakładów 'Kückenmühler': 1. Głaz Bernharda, 2. grupa cisów pospolitych tuż obok głazu, 3. grupa cisów pospolitych przy ulicy Doktora Judyma, obok mostku nad strumykiem Warszewiec.