Szczecin - Krużganek Mariacki

W Szczecinie między ulicami Mariacką a Farną znajduje się Krużganek Mariacki, znany również jako Zaułek Mariacki. Do czasów współczesnych przetrwało jedynie wschodnie skrzydło pierwotnego krużganka. Z tego powodu jest to cenna, unikatowa pozostałość po dawnej, okazałej zabudowie dawnej kolegiaty mariackiej, która po reformacji mieściła Pedagogium Szczecińskie. Na murze widoczne są gotyckie ostrołuki. Krużganek Mariacki został wpisany na wojewódzką listę zabytków w 1954 roku.

Szczecin. Pozostałości po Krużganku Mariackim, a po prawej stronie Liceum Ogólnokształcące nr IX wybudowane w miejscu kościoła Mariackiego, fot. 08.10.2024, SNW

Pierwotnie Krużganek Mariacki przylegał do północnej nawy kościoła Mariackiego, zbudowanego w 1263 roku dzięki ofiarności księcia Barnima I, który przekazał teren wokół kościoła kanonikom. Barnim I, po śmierci w 1278 r., spoczął w krypcie kościoła, w której pochowano również wielu późniejszych książąt z dynastii Gryfitów. Krużganek początkowo składał się z czterech skrzydeł, otaczających wewnętrzny dziedziniec kanonii, który pełnił funkcję wirydarza (klasztornego ogrodu). Krużganek służył kanonikom jako ciąg komunikacyjny pomiędzy kościołem, pomieszczeniami kolegiaty mariackiej, biblioteką i szkołą klasztorną. Po 1534 roku zabudowania kolegiaty zostały przejęte przez Książęce Pedagogium Szczecińskie, przekształcone w 1667 roku w Królewskie Gimnazjum Karolińskie, a w 1805 roku połączone z gimnazjum miejskim, tworząc Mariackie Gimnazjum Królewskie. Zachodnie skrzydło kolegiaty mariackiej zostało wyburzone 10 lat po reformacji, południowe spłonęło w 1677 roku, a północne zostało rozebrane w 1833 roku. Od strony placu Żołnierza Polskiego do dzisiaj stoi pierzeja 'zlepionych' ze sobą kamienic, w których mieszkali kanonicy kapituły kolegiaty, a po reformacji wykładowcy (również uczniowie) Książęcego Pedagogium Szczecińskiego i późniejszych gimnazjów > DOMKI PROFESORSKIE.

Szczecin. Pozostałości po Krużganku Mariackim, fot. 08.10.2024, SNW

Szczecin. Pozostałości Krużganka Fundacji Mariackiej na wydruku A4 przyklejonym na parterze przy ul. Mariackiej 24, fot. 06.10.2025, SNW

Szczecin, ul. Mariacka 24. Sklepienie krzyżowe na klatce schodowej, fot. 06.10.2025, SNW

Szczecin, ul. Mariacka 24. Sklepienie na klatce schodowej, fot. 06.10.2025, SNW

Szczecin, ul. Mariacka 24. Schody do piwnicy, fot. 06.10.2025, SNW

Szczecin, ul. Mariacka 24. Zabytkowa piwnica, fot. 06.10.2025, SNW

Szczecin. Krużganek Mariacki. W budynku przy ul. Mariackiej 24 w latach 1958-1999 miał swoją pracownię artysta rzeźbiarz Sławomir Lewiński, autor wielu rzeźb i mozaik w Szczecinie, m.in.: Pomnika Braterstwa Broni na Cmentarzu Centralnym, pomnika Adama Mickiewicza, mozaiki na kinie Kosmos oraz współautor akcentu rzeźbiarskiego JAJO KOLUMBA, fot. 08.10.2024, SNW

Szczecin. Pozostałości po Krużganku Mariackim, fot. 08.10.2024, SNW

Projekt wieży (niezrealizowany) kościoła Mariackiego z około 1732 roku wykonany prawdopodobnie przez Gerharda Corneliusa van Wallrawe, źródło: Kunstbibliothek Berlin

Kościół Mariacki po reformacji był rozbudowywany i zyskiwał cenne wyposażenie. Po oblężeniu Szczecina przez Brandenburczyków i pożarze w 1677 roku kościół odbudowano, ale następny pożar (w 1789 roku piorun uderzył w wieżę kościoła) strawił kościół doszczętnie. W ruinie stał 40 lat, po czym został rozebrany. W jego miejscu zostało wybudowane Gimnazjum Mariackie, obecnie IX Liceum Ogólnokształcące.

'Marienstifte=Gymnasium' / Gimnazjum Mariackie w latach 1832-1884, rycina - źródło: Książnica Pomorska w Szczecinie.

W 1832 roku najpierw zbudowano centralną bryłę szkoły, prawdopodobnie według szkicu Karla Schinkla, a w 1884 dobudowano do szkoły dwa boczne skrzydła.

Szczecin. Budynek IX Liceum Ogólnokształcącego (dawne Gimnazjum Mariackie) zostało wpisane na wojewódzką listę zabytków w 1985 roku, fot. 06.10.2024, SNW

Szczecin. Pozostałości po Krużganku Mariackim, po prawej stronie wejście do domu, w którym mieszkał Hermann Günther Grassmann, fot. 08.10.2024, SNW